درمان جراحی شقاق مقعدی یا لیزر؟ کدام روش برای درمان شقاق مقعدی بهتر است؟
وقتی درمان‌های خانگی، دارویی یا حتی پمادهای قوی جواب نمی‌دهند، بیماران با دو گزینه جدی روبه‌رو می‌شوند: جراحی سنتی یا درمان با لیزر، هر دو روش به‌طور مستقیم عضله اسفنکتر داخلی را هدف می‌گیرند؛ تا فشار و درد کاهش یابد، و زخم التیام پیدا کند. اما تفاوت‌هایی مهم در میزان تهاجم، عوارض، دوره نقاهت و احتمال بازگشت دارند.
در این مقاله، همه چیز را درباره این دو روش از زبان منابع پزشکی معتبر خواهید خواند:
🔸جراحی سنتی (LIS): روش رایج اما تهاجمی (Lateral Internal Sphincterotomy )در این روش، جراح یک برش کوچک در عضله داخلی اسفنکتر مقعد ایجاد می‌کند. تا فشار درون کانال مقعد کم بشه، و درد کاهش پیدا کنه در نهایت شقاق مزمن فرصت ترمیم پیدا می کند. این روش جراحی اسفنکتروتومی داخلی نام دارد.
🔸لیزر: گزینه‌ای جدیدتر، سریعتر، با عوارض کمتر در این روش دوران نقاهت کمتر( 30تا 40روز) و ترمیم زخم سریعتر اتفاق می افتد.
اگر بین عمل سنتی و لیزر مردد هستید، این راهنما برای شماست.
چه زمانی درمان شقاق به جراحی نیاز دارد؟
بعضی شقاق‌ها، مخصوصاً اگر تازه باشند، با تغییر رژیم غذایی، مصرف پماد و حمام سیتز برطرف می‌شوند. اما وقتی زخم بیش از6 هفته ادامه پیدا کند؛ و به درمان‌های معمول پاسخ ندهد، پزشک ممکن است عمل جراحی شقاق مقعدی را توصیه کند.
🔹 شرایطی که درمان خانگی یا دارویی پاسخ نمی‌دهد
اگر با وجود استفاده از:
رژیم پر فیبر،داروهای موضعی مانند نیتروگلیسیرین یا دیلتیازم، حمام آب گرم، یا ملین‌های ملایم
هنوز هم درد هنگام دفع، سوزش یا خونریزی ادامه دارد؛ یعنی زخم وارد فاز مزمن شده است؛ و بدن به درمان‌های غیرمداخله‌ای پاسخ نداده
🔹 نشانه‌های شقاق مزمن و مقاوم
- درد تیز و ادامه‌دار بعد از اجابت مزاج
- خون روشن روی مدفوع یا دستمال
- وجود زائده‌ای پوستی کنار زخم (نگهبان)
- اسپاسم دائمی عضله مقعد
- تکرار دوره‌های یبوست و زخم‌شدن مجدد
در این شرایط، زخم دیگر به‌صورت خودبه‌خود ترمیم نمی‌شود؛ و اغلب بیمار دچار دور باطل زخم و اسپاسم می‌شود.
🔹 توصیه پزشکان برای جراحی
پزشکان جراحی را زمانی پیشنهاد می‌دهند که:
- بیمار چند هفته یا چند ماه است درگیر شقاق مزمن است
- تمام درمان‌های دارویی و مراقبتی شکست خورده‌اند
- زندگی روزمره بیمار مختل شده (ناتوانی در نشستن، خوابیدن یا اجابت مزاج طبیعی)
- درد شدید یا احتمال عفونت وجود دارد
- زخم عمیق شده و احتمال عود بالاست
در این مواقع، جراحی شقاق مقعدی معمولاً بهترین راهکار برای رهایی از درد و ترمیم زخم است. روش‌های موجود شامل اسفنکتروتومی داخلی جانبی (LIS) یا لیزر هستند؛ که در ادامه مفصل توضیح می‌دهیم.
عمل جراحی سنتی شقاق مقعدی
نحوه انجام عمل کلاسیک (اسفنکتروتومی داخلی جانبی)
در این روش، جراح یک برش کوچک در عضله داخلی اسفنکتر مقعد ایجاد می‌کند؛ تا فشار داخل کانال مقعد کم شود.
این روش با نام LIS یا Lateral Internal Sphincterotomy شناخته می‌شود و به‌صورت معمول در اتاق عمل، تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی نخاعی انجام می‌گیرد.
زمان جراحی معمولاً کمتر از40 دقیقه است.
محل برش کوچک است؛ و معمولاً نیاز به بخیه ندارد؛ یا تنها با یک بخیه قابل جذب بسته می‌شود.
این عمل باید توسط جراح باتجربه انجام شود، چون برش بیش از حد عضله ممکنه به بی‌اختیاری منجر شود. به همین دلیل انتخاب مرکز جراحی شقاق معتبر و متخصص با تجربه اهمیت زیادی دارد.
مزایا
کاهش سریع درد و اسپاسم؛ ترمیم مؤثر شقاق مزمن، تجربه بالینی موفق در بسیاری از بیماران، بهبود کیفیت زندگی بعد از چند هفته البته در کنار مزایا این روش معایب و خطرات احتمالی هم دارد؛ که از آنها به عوارض شقاق مقعدی نام می برند؛ مهم ترین آنها عبارتند از:
عوارض جراحی شقاق مقعدی
- درد شدید تا خفیف تا چند روزحداقل 20روز پس از عمل
- خونریزی مختصر
- احتمال بی‌اختیاری خفیف گاز یا مدفوع (نادر ولی ممکن)
- بازگشت شقاق در برخی موارد، به‌ویژه اگر سبک زندگی اصلاح نشود
- احتمال عفونت یا تنگی مقعد (نادر)
مراقبت‌ها و دوره نقاهت بعد از عمل
بیشتر بیماران در همان روز مرخص می‌شوند. بازگشت به فعالیت‌های سبک معمولاً ۲ تا ۳ روز بعد ممکن است.
توصیه‌ها برای دوران نقاهت:
- تغذیه: مصرف روزانه میوه، سبزی و آب کافی برای پیشگیری از یبوست
- حمام: ۲ تا ۳ بار در روز، ۱۵ دقیقه نشستن در آب گرم (حمام سیتز)
- اجابت مزاج: استفاده از نرم‌کننده مدفوع در صورت لزوم، بدون فشار آوردن
احتمال عود یا بی‌اختیاری
در مطالعات پزشکی، احتمال بازگشت شقاق پس از جراحی سنتی بیشتر از لیزر گزارش شده است.
بی‌اختیاری معمولاً نادر و موقت است، اما اگر جراحی نادرست انجام شود، ممکن است ماندگار باشد.
به همین دلیل انتخاب دکتر جراح شقاق باتجربه بسیار مهم است.
درمان شقاق مقعدی با لیزر
مقایسه با روش سنتی
در روش لیزر، خبری از تیغ جراحی، بخیه و پانسمان سنگین نیست. بافت زخم با انرژی متمرکز لیزر پاک‌سازی و ترمیم می‌شود. برخلاف جراحی سنتی که ممکن است باعث درد، خونریزی یا حتی بی‌اختیاری شود، لیزر روشی کم‌تهاجمی است.
🔶مزایای کلیدی نسبت به جراحی سنتی:
بدون برش و بخیه، بدون نیاز به بستری، درد کمتر،خونریزی حداقل، ترخیص در همان روز، ریکاوری سریعتر
برای چه افرادی مناسب است؟
- بیمارانی که از ترس جراحی و بخیه پرهیز دارند
- افرادی با شقاق مزمن یا مقاوم به دارو
- کسانی که نمی‌توانند دوره نقاهت طولانی داشته باشند (کارمند، مادر تازه‌زایمان‌کرده، سالمند)
- بیماران حساس به بیهوشی یا با زمینه‌ی بیماری‌های خاص
در یک جمله: لیزر، راه‌حل سریعتر و راحت‌تر برای بسیاری از بیماران است؛ به‌ویژه اگر توسط پزشک متخصص لیزر شقاق انجام شود.
فرآیند انجام لیزر
نوع لیزر: معمولاً از لیزر CO₂ یا دیود ۱۴۷۰ نانومتر استفاده می‌شود. در برخی مراکز تخصصی مثل Healing Hands ( یک مرکز جراحی در آمریکا) از لیزر Leonardo هم استفاده شده است.
مدت زمان:
عمل حدود ۹ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد، به‌صورت سرپایی انجام می‌شود؛ و همان روز بیمار مرخص می‌شود.
فرآیند کلی:
🔸بی‌حسی موضعی یا بیهوشی سبک
🔸تابش پرتو لیزر به بافت زخمی
🔸در صورت نیاز، برش کنترل‌شده عضله اسفنکتر با لیزر
🔸عدم نیاز به بخیه یا پانسمان فشرده
مراقبت‌ها:
مشابه مراقبت‌های جراحی سنتی، اما دوره نقاهت کوتاه‌تر است. بیمار معمولاً از فردای عمل می‌تواند به کارهای روزمره برگردد.
نقش پزشک متخصص لیزر
تجربه پزشک در تنظیم عمق و شدت تابش لیزر نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت عمل دارد. اگر لیزر بیش از حد یا در محل اشتباه زده شود، خطر آسیب به بافت‌های سالم وجود دارد.
بنابراین مراجعه به کلینیک تخصصی درمان شقاق با لیزر و پزشکی که مهارت کامل در کار با لیزر دارد، بسیار مهم است.
مقایسه نهایی و انتخاب بهترین روش
وقتی صحبت از درمان قطعی شقاق مقعدی به میان می‌آید، بیماران معمولاً بین دو گزینه باقی می‌مانند: جراحی سنتی یا درمان با لیزر. هر دو روش برای کاهش اسپاسم عضله و ترمیم زخم مؤثرند، اما در جزئیات فنی، دوران نقاهت، هزینه و احتمال عوارض با یکدیگر تفاوت دارند.
جراحی سنتی یا همان اسفنکتروتومی داخلی، سال‌هاست که در مراکز درمانی رایج است؛ و نتایج قابل‌قبولی داشته است. با این حال، در این روش برشی فیزیکی در عضله ایجاد می‌شود؛ که ممکن است باعث درد بیشتر، خونریزی، یا حتی در موارد نادر بی‌اختیاری شود.
از سوی دیگر، لیزر روشی کم‌تهاجمی است که بدون برش و بخیه انجام می‌شود و دوران نقاهت کوتاه‌تری دارد. این روش معمولاً با درد کمتر، ترخیص همان‌روز و ریکاوری سریعتر همراه است. به همین دلیل، بسیاری از پزشکان باتجربه در سال‌های اخیر به‌ویژه برای بیماران حساس به درد یا کسانی که نمی‌خواهند از کار و زندگی دور بمانند، لیزر را پیشنهاد می‌دهند.
از لحاظ هزینه،
جراحی سنتی در نگاه اول ارزان‌تر است؛ اما نیاز به بستری یا زمان بیشتری برای بهبودی دارد. در مقابل، لیزر ممکن است هزینه‌برتر به نظر برسد اما با حذف هزینه‌های بستری، کاهش مدت نقاهت و بازگشت سریع به فعالیت، در مجموع برای بسیاری از بیماران مقرون‌به‌صرفه‌تر تمام می‌شود.
در تجربه بسیاری از بیماران، عمل لیزر به‌دلیل درد کمتر، نداشتن بخیه و احتمال پایین‌تر عود، راحت‌تر از جراحی سنتی بوده است. پزشکان نیز معتقدند که در صورت انجام لیزر توسط متخصص مجرب، خطر عوارض بسیار کمتر از جراحی کلاسیک خواهد بود.
در نهایت انتخاب بین این دو روش، به شرایط بیمار، شدت شقاق، حساسیت به درد، وضعیت مالی، و نظر پزشک بستگی دارد. اگر برای تصمیم‌گیری نیاز به راهنمایی شخصی‌سازی‌شده دارید، مشورت با دکتر متخصص در زمینه درمان شقاق مقعدی ضروری است.
جدول نهایی مقایسه جراحی و لیزر شقاق مقعدی
| ویژگی |
جراحی سنتی (LIS) |
درمان با لیزر |
| نوع مداخله |
برش عضله اسفنکتر با تیغ جراحی |
کاهش فشار عضله با پرتو لیزر |
| مدت زمان عمل |
۲۰ تا ۳۰ دقیقه |
۹ تا ۱۵ دقیقه |
| نوع بی‌حسی |
بیهوشی عمومی یا نخاعی |
بی‌حسی موضعی یا سبک |
| درد پس از عمل |
متوسط تا زیاد، نیاز به مسکن |
خفیف، معمولاً قابل تحمل |
| نیاز به بخیه |
در برخی موارد دارد |
ندارد |
| مدت نقاهت |
۱ تا ۳ هفته |
۳ تا ۷ روز |
| احتمال عود |
نسبتاً بیشتر |
کمتر از ۳٪ |
| خطر بی‌اختیاری |
در صورت برش زیاد ممکن است رخ دهد |
نادر و موقتی |
| هزینه کلی |
کمتر، اما نیاز به بستری دارد |
بیشتر، اما بدون بستری |
خلاصه نکات کلیدی
درمان شقاق مقعدی وقتی به دارو جواب نمی‌ده، باید وارد فاز مداخله‌ای بشه. جراحی سنتی روشی قدیمیه، اما هنوز هم کاربرد داره. در مقابل، درمان با لیزر درد کمتری داره، نیازی به بخیه نداره، و بیمار همون روز مرخص می‌شه. تفاوت اصلی این دو روش در تهاجمی بودن، دوره نقاهت و احتمال عود شقاقه.
چه زمانی تصمیم قطعی برای جراحی بگیریم؟
اگر بیش از ۶ هفته درگیر زخم هستی، درد شدید داری، یا چند نوبت عود کرده، وقتشه درباره جراحی یا لیزر جدی فکر کنی مخصوصاً اگه داروها جواب نداده یا سبک زندگی اصلاح نشده، اقدام نکردن یعنی ادامه‌دار شدن درد و آسیب بیشتر
توصیه نهایی برای مشورت با پزشک
همه چیز بستگی به وضعیت بدنی، سابقه بیماری و تجربه پزشک داره. مشورت با متخصص جراحی یا کلینیک لیزر، قبل از هر تصمیمی، الزامی‌ـه.
🔸 قبل از هر اقدامی، با پزشک متخصص مشورت کن. این یه جمله ساده‌ست، ولی می‌تونه مسیر درمانت رو تغییر بده.
پاسخ به سوالات پرتکرار کاربران
آیا عمل شقاق درد دارد؟
خود عمل، چه با جراحی سنتی و چه با لیزر، تحت بی‌حسی یا بیهوشی انجام می‌شود و در زمان جراحی دردی حس نمی‌کنی. اما بعد از عمل، در روش سنتی ممکن است درد چندروزه داشته باشی که با دارو کنترل می‌شود. در لیزر معمولاً درد کمتر و قابل‌تحمل‌تر است و خیلی از بیماران اصلاً نیاز به مسکن قوی پیدا نمی‌کنند.
فیلم عمل جراحی یا لیزر شقاق کجاست؟
بعضی از مراکز درمانی یا کلینیک‌های لیزر در صفحات اینستاگرام یا سایت رسمی‌شون نسخه خلاصه‌شده‌ای از عمل رو منتشر می‌کنند. در یوتیوب، آپارات یا سایت‌هایی مثل mr30darman.com و نی‌نی‌سایت هم می‌تونی نمونه‌های آموزشی پیدا کنی، ولی دیدن این فیلم‌ها برای همه توصیه نمی‌شه چون ممکنه ناراحت‌کننده باشه.
برای لیزر شقاق به کجا مراجعه کنیم؟
مراکز تخصصی جراحی با لیزر، معمولاً در شهرهای بزرگ مثل تهران، مشهد، شیراز، اصفهان و تبریز فعال هستن. کلینیک‌های تخصصی بیماری‌های نشیمن‌گاهی یا کلینیک لیزر پرکتولوژی بهترین گزینه هستن. حتماً به پزشکی مراجعه کن که تجربه کار با لیزر CO₂ یا دیود رو داشته باشه، چون مهارت پزشک در نتیجه درمان خیلی مهمه.
منبع: pmc.ncbi.nlm.nih.gov
